Nhà biên kịch Phạm Ngọc Tiến: Tôi vẫn muốn tiếp tục “húc đầu vào đá”!

Hoàn toàn hài lòng với Đàn trời

Bộ phim Đàn trời do anh chuyển thể kịch bản vừa kết thúc những tập cuối cùng. Anh có để ý tới dư luận xung quanh bộ phim hay không?

Tôi có lên mạng đọc một số các bài viết xung quanh bộ phim và cũng đọc những ý kiến khen, chê của khán giả dành cho nó. Tôi rất vui vì ngoài một số ít những hạn chế do họ chỉ ra thì Đàn trời vẫn được đánh giá rất cao và nhận được những phản hồi tích cực. Đối với những người làm phim, đó là một hạnh phúc.

Nhà biên kịch Phạm Ngọc Tiến

Vậy đây có thể được gọi là một thành công?

Cá nhân tôi với tư cách là nhà biên kịch và các thành phần khác trong đoàn làm phim Đàn trời đều đã cố gắng hết mình để có một sản phẩm tốt. Và chúng tôi hoàn toàn hài lòng với những gì đã làm được. Còn để nói Đàn trời có thành công hay không, có lẽ nên để chính công chúng. Họ là những ban giám khảo công tâm và thành thực nhất.

Trước Đàn trời, Chủ tịch tỉnh cũng khai thác đề tài tương tự: vấn nạn tham nhũng chốn quan trường ở các địa phương. Theo anh, sự khác biệt lớn nhất giữa hai bộ phim này là gì?

Tôi thì không có thói quen mang tác phẩm của người khác ra đánh giá hay so sánh với tác phẩm của mình. Mỗi người có một cách làm khác nhau. Thế nhưng, tôi cũng đã theo dõi một số tập của Chủ tịch tỉnh và nhận thấy rõ sự khác biệt giữa hai phim này. Đề tài tham nhũng hiện đang rất nóng, được nhiều người quan tâm và sự gặp gỡ nhau giữa những người làm phim là chuyện thường tình, mà ngay cả trước Chủ tịch tỉnh thì Chạy án cũng đã chạm vào nó rồi. Tuy nhiên, tôi có thể khẳng định hai bộ phim hoàn toàn khác nhau trong cách triển khai đề tài, tình huống cũng như tuýp nhân vật… Tôi đã phải mất rất nhiều công sức để tạo ra một câu chuyện mà càng về sau càng trở nên dữ dội, bùng nổ và chỉ có thể giải quyết một cách trọn vẹn vào tập cuối. Nên tôi thấy cái kết của Đàn trời bất ngờ hơn Chủ tịch tỉnh. Ngay từ đầu, tôi đã tự tin rằng khán giả sẽ cảm thấy thõa mãn với kết thúc khốc liệt, mạnh mẽ của Đàn trời.

Cảnh trong phim Đàn trời

Khi chọn lựa đề tài nhạy cảm, đụng chạm như thế này, anh có gặp phải áp lực?

Áp lực với những tác phẩm như thế này luôn lớn và ngay từ khi bắt đầu, người nghệ sĩ phải xác định đối mặt với nó và cố gắng để vượt qua điều đó. Công chúng cần những tác phẩm mạnh mẽ như thế này, vì vậy sẽ vẫn có nhiều người muốn “húc đầu vào đá” để cống hiến cho họ.

Đàn trời là một tác phẩm truyền hình được chuyển thể từ tiểu thuyết văn học cùng tên của nhà văn Cao Duy Sơn. Vậy khi quyết định chuyển thể nó từ sách thành phim, anh có gặp phải vấn đề nào khó khăn không?

Thực ra với những người làm công tác chuyển thể từ ngôn ngữ văn chương sang hình ảnh, họ đã sẵn có một lợi thế là tìm được cốt truyện hay để dựa vào đó khai phá thêm những cái mới. Riêng với Đàn trời – tác phẩm cũng đã chiếm mất 4 năm, từ 2001-2004 làm việc của Duy Sơn thì tôi mượn câu chuyện và các nhân vật, sau đó uốn nắn dần theo cách riêng của mình. Nếu bạn đọc tiểu thuyết thì bạn sẽ thấy rất khác với phim hiện nay. Bởi lẽ, tôi xác định ngay từ đầu khi chuyển thể là nếu giữ nguyên một số nhân vật như trong tiểu thuyết thì phim sẽ hỏng. Vì vậy, tôi cũng đã thay đổi tính cách, đẩy các nhân vật vào thế đa chiều với nhiều uẩn ức phức tạp trong đời sống nội tâm.

Anh có thể chia sẻ sâu hơn về sự thay đổi trong các nhân vật của phim so với nguyên tác văn học?

Có một số khán giả nêu ý kiến là những tập đầu thấy tiết tấu phim khá chậm, buồn tẻ. Tôi cố tình làm điều đó để tạo nên những nút thắt cao trào về sau, đặc biệt là để phần cuối khán giả được vỡ òa và cảm thấy “đã”. Còn về nhân vật, tôi thay đổi nhiều chứ. Ví dụ Nhẫn trong tiểu thuyết, từ một nhân vật phụ được khắc họa nhạt nhòa, chỉ là bồ nhí của cả anh Tuệ (Giám đốc đài truyền hình tỉnh Bình Lãng) và ông Ấn (Chủ tịch tỉnh) xuất hiện không có gì nổi bật. Tôi đã suy nghĩ và biến Nhẫn trở thành một người đàn bà luôn bị day dứt khi yêu một người chân thành, tự đáy con tim (với Tuệ) nhưng cũng bị cuốn vào vòng danh lợi, mưu tính chuyện tiền bạc khi chấp nhận trao đổi tình cảm với ông Ấn. Ở cô luôn có mâu thuẫn cực độ và cuối cùng là cô phải tự giải thoát bằng cách tự sát. Đó là nhân vật khiến mình lúc đầu xem phim thì coi thường nhưng càng về sau càng nhận ra đó là một nhân cách. Hay Tuệ cũng vây, trong tiểu thuyết anh ta xấu xa, đê hèn, bạc nhược. Nhưng trong phim, tôi cũng để anh ta ở thế dùng dằng, lưỡng lự. Vừa muốn bảo vệ chức vị, an phận bằng cách chấp nhận thực tại, lại vừa muốn phản kháng. Sự hướng thiện đã giúp anh ta đứng lên tố cáo Ấn và ân hận vì đã gián tiếp gây nên cái chết của Nhẫn…

Cảnh trong phim Đàn trời

Sự thay đổi này của anh có khiến nhà văn, cha đẻ của Đàn trời cảm thấy khó chịu?

Ngay từ khi quyết định chuyển thể là tôi đã phải lựa những tác phẩm chủ yếu của anh em, bạn bè thân thiết. Sau đó, tôi giao kèo với nhà văn trước khi bắt tay vào viết. Với Đàn trời cũng vậy, tôi cũng đã làm việc với anh Sơn để không xảy ra “tiền hậu bất nhất” sau khi phim lên sóng.

Tôi viết lách tùy hứng lắm!

Anh nhận xét thế nào về dàn diễn viên trong phim. Sự trở lại của NSND Hoàng Dũng, NSƯT Thanh Tú, Kiều Thanh hay Tùng Dương… có khiến anh hài lòng?

Tôi chỉ có thể nói một điều là các diễn viên trong Đàn trời quá tuyệt vời. Tôi đã phải gọi điện cho Hoàng Dũng, Thanh Tú và Kiều Thanh để chia sẻ điều này với họ. Kịch bản mà cuối năm sẽ bấm máy của tôi, tôi cũng đã “đo ni đóng giầy” mời ba người này tham gia rồi. Hoàng Dũng, Anh Tú đều diễn xuất quá tài tình và ra “chất” nhân vật. Một Ấn mưu mô, một Tuệ phức tạp và một Nhẫn thì lấy mất nhiều nước mắt của khán giả. Kiều Thanh đẹp, một cái đẹp có hồn của một diễn viên có nghề. Không ngoa khi nói rằng, chính diễn viên là một yếu tố giúp Đàn trời thành công.

Có một nhân vật trong Đàn trời là nhà văn Vương với những phát ngôn về văn chương rất chân thành. Tôi băn khoăn tự hỏi, đây phải chăng là một “hóa thân” của Phạm Ngọc Tiến bên ngoài?

Không phải “nhập thân” hay “hóa thân” gì cả. Nhân vật nhà văn Vương trong Đàn trời là sự giãi bày, tâm sự của chính tôi gửi vào đó. Những triết lý văn chương của anh ta chính là từ tâm can tôi bộc bạch với nghề viết. Cầm bút trong thời này, nhà văn trở nên đa cảm lắm. Vương giúp tôi truyền tải những thông điệp của riêng mình để cho công chúng nắm bắt. Điều đó cũng một phần làm mềm bộ phim hơn.

Cảnh trong phim Đàn trời

Còn nhân vật ông già thổi sáo thì sao, vừa thực vừa ảo quá chừng?

Đây là nhân vật xuất hiện trong phim như một huyền thoại. Ông xuất hiện từ đầu đến cuối phim cùng những dự báo rất chính xác của mình. Đây là nhân vật tôi coi như người dẫn truyện xuyên suốt bộ phim và có đôi mắt nhìn thấu cõi nhân gian.

Anh đã từng được mệnh danh là biên kịch của nông dân với những Chuyện làng Nhô, Đất và Người, Ma làng. Và rồi lại chuyển qua phố với: Chuyện phố phường, Luật đời và giờ là Đàn trời. Tác phẩm nào cũng gây tiếng vang và hẳn giữa chúng có những sự gặp gỡ?

Không. Thường thì tôi chọn nông thôn để chuyển thể vì thấy những câu chuyện văn học hay và vẫn còn tính thời sự dù được viết cách đây khá lâu. Còn những đề tài hiện đại gần đây thì cũng do mình đọc văn thấy nó giàu chất điện ảnh và cũng có thể thành công khi khai thác.

Là nhà biên kịch có tiếng, chắc hẳn catse khiến anh sống thoải mái?

Cứ nhìn nhà tôi đi, được đấy chứ đúng không? Hoàn toàn do nghề viết đem lại. Tôi nói thẳng, nếu có bút lực, khả năng thì nghề viết sẽ giúp bạn làm giàu.

Cảnh trong phim Đàn trời

Nghe giới nghề truyền, anh uống rượu dữ lắm và còn làm việc rất tùy hứng?

Tôi viết lách thì tùy hứng. Có khi cả năm không viết nổi vài tập phim nhưng cũng có thể tháng xong vài chục tập. Quan trọng là cảm hứng. Tôi viết Đàn trời hết 7 năm, khi đang viết được 4 tập thì phải nghỉ trong 3 năm đến mãi sau đó mới khởi động lại được. Còn rượu thì là người tình tôi yêu nhất sau vợ.

Xin cảm ơn anh về cuộc trò chuyện.

Hương Giang