Khám phá Ait Benhaddou: Thành phố công sự, Hollywood của Châu Phi

	Colombo, những con đường ven biển
	Chuyện tình Casablanca

Trên sân thượng một căn nhà ở Ait Benhaddou, nơi bạn có thể nhìn bao quát toàn bộ khư vực

Ait Benhaddou nổi không phải chỉ nhờ được UNESCO phong tặng di sản văn hóa thế giới mà vì trong suốt bốn thập niên, đây từng là trường quay nổi tiếng của vài chục bộ phim Hollywood có cỡ như Xác ướp Ai Cập, Võ sĩ giác đấu, Ali Baba, Ben Hur, Babel, Ngọc sông Nile… Ngôi làng 600 năm tuổi do bộ lạc Ait Aissa xây dựng đã từng là nơi trú chân của nhiều đoàn thương gia từ Timbuktu đi Andalusia qua đường Marrakesh và cảng Tangier.

Toàn cảnh Ait Benhaddou

Maroc có hàng trăm pháo đài (Kasbah) như thế nhưng chỉ có Ait Benhaddou mới tấp nập nhường vậy, có lẽ là nhờ vị trí chiến lược của nó. Bữa trưa của tôi cũng có dáng hình vương giả, theo kiểu cách nghỉ chân truyền thống của một lữ khách thương gia lấm bụi đường vừa cột lạc đà trong chuồng. Những gã tour guide bản địa da đen cháy mặc chiếc áo dài kiểu Berber, đầu quấn khăn vàng chạy tới chạy lui để xếp chỗ cho các đoàn khách da trắng càng bổ sung cái không khí Phi châu thế kỷ 17 cho quán hàng này.

Nhà hàng nào ở đây cũng vương giả với rèm và đồ trang trí

Tôi ngồi trên salon, trong một nhà hàng tuyệt đẹp dát đầy hoa văn trên tường, rèm và nệm ngồi, cả những bình gốm, đồng giả cổ bày trên kệ nữa. Ở Maroc, dù là nhà hàng hạng bét trông cũng vương giả, nhờ cách trang trí từ những sản phẩm thảm và rèm giả Ba Tư bán sẵn ngoài chợ. Tuy vậy, bữa ăn thì vẫn như hôm qua: Couscous, Tagine và salad kiểu Maroc. Tôi ăn đại đi. Đói thì thứ gì cũng ngon. Ăn nhanh còn đi chơi chứ.

Bữa trưa vương giả với những món quen thuộc như Couscous, Tagine...

Vừa xong bữa, còn chưa kịp uống ly trà bạc hà nóng hổi thì đã bị giục đi nhanh lên kẻo không kịp về sa mạc cho đúng hoàng hôn. Tôi chưa hình dung ra Ait Benhaddou là cái gì. Từ đường cái, chỉ nhìn thấy một con đường đất dẫn vào ngôi làng tồi tàn. Hamid – người dẫn đường bảo “đấy, Ait Benhaddou ở lối đó, đi quành ra sau chiếc ô tô trắng đang đậu kia”.

Một góc đường ở Ait Benhaddou

Tôi đi bộ vào trong làng. Có vài ngôi nhà tầm thường của người Berber đang cố gắng hết sức để phô diễn vẻ nghèo nàn những muốn đuổi khách. Lối vào nhỏ hẹp và vòng vo. Nhưng hóa ra đó thậm chí còn chưa phải cổng vào. Đây chỉ là một vài nếp nhà của những người bản địa muốn tiện đường kiếm ăn từ khách du lịch. Họ bày ra vài thức đồ lưu niệm để bán chác.

Họ bày ra vài thức đồ lưu niệm để bán chác.

Vài ngôi nhà đóng cửa, mà trong đó rất có thể là nơi sinh sống của các tour guide địa phương hoặc những người phục vụ trong quán xá. Có lẽ ai cũng sẽ bất ngờ như tôi, khi đi hết lối mới thấy một bãi đất rộng mở ra tầm nhìn thoáng đãng: Một cây cầu dài dẫn sang bên kia sông. Pháo đài nằm ở đó như một trường quay tự nhiên hùng vĩ. Nó ngự trên đỉnh một ngọn đồi lớn với những ngôi nhà màu đỏ bám theo triền đồi.

Một góc Ait Benhaddou

Toàn bộ cư dân của vùng sống ở một ngôi làng hiện đại hơn cách đó không xa. Tuy nhiên vẫn còn độ dăm hộ gia đình bám trụ trong khu vực pháo đài để kiếm thêm thu nhập từ nguồn cầu du lịch, mà chủ yếu là từ việc bán đồ lưu niệm.

Những ngôi nhà im ỉm, tối tăm và lộ rõ sự vất vả nghèo nàn

Những ngôi nhà cổ màu đỏ gạch được xây dựng bằng chất liệu đất sét truyền thống của người Maroc, kiến trúc kín bưng với lác đác vài vuông cửa sổ tí xíu. Khám phá ngôi làng là một trong những điều tuyệt vời nhất mà tôi trải nghiệm được ở Maroc. Những tấm ảnh đẹp nhất chuyến đi cũng chớp được ở chính Ait Benhaddou này.

Các cửa hàng lưu niệm rực rỡ ngay lối vào làng

Các cửa hàng lưu niệm rực rỡ ngay lối vào làng, chủ yếu bày bán khăn quàng, đồ gỗ, đồ gốm, đồ da và những lọ thủy tinh nắp đồng to nhỏ khác nhau để đựng cát sa mạc. Ừ thì, nếu trên bàn làm việc của tôi có một lọ cát sa mạc, một chai nước Biển Chết, một mẩu san hô Caribe thì cũng chẳng thừa, để mỗi lần những công việc bàn giấy có làm cho ta buồn chán phát điên thì những tinh thể từ bao la Trái đất sẽ khích lệ ta. Tôi mua một chiếc lọ thủy tinh nhỏ xíu có hình dáng rất… Nghìn lẻ một đêm, và mua thêm chiếc khăn choàng bằng vải lanh trắng để cảm ơn bác bán hàng người Berber đã tốt bụng chụp ảnh cho tôi nãy giờ.

Những chai lọ đượm màu ngàn lẻ một đêm...

Nhân tiện thì bác ta dạy tôi cách vấn khăn. Người sa mạc có đến hàng chục cách quấn khăn khác nhau và nếu không học thì cả ngày bạn chẳng thể mò được cách thắt cho ra hình thù giống họ. Bác thắt cho mỗi người chúng tôi một kiểu khác nhau. Thắt xong thì mấy gã trai trong đoàn đã rất ra dáng chiến binh Ai Cập trong phim Xác ướp.

Một góc Ait Benhaddou, nơi bày bán những chiếc quần áo đủ màu sắc

Ngôi làng khá khúc khuỷu và những ngách rẽ bậc thang dẫn tôi lên cao dần. Tất cả những ngôi nhà cổ ở đây đều tối như hũ nút vì cửa sổ thường trổ tít trên cao mà lại bé tí bằng lỗ thông hơi. Sống trong ấy cũng chẳng khác cái hang là mấy.

Tất cả những ngôi nhà cổ ở đây đều tối như hũ nút vì cửa sổ thường trổ tít trên cao mà lại bé tí

Nhìn chung thì người ngày xưa sống rất âm u, dân tộc nào cũng vậy, người Hồi giáo, người Trung Quốc, người Ấn Độ, người Triều Tiên, và cả người châu Âu nữa, thiếu ánh sáng, thiếu khí trời vì ít cửa sổ. Nên tham quan nhà cổ lúc nào cũng thấy ngột ngạt.

Bên trong một căn nhà tối tăm ở Ait Benhaddou

Giờ chúng vừa là nơi thu hút khách du lịch, nhưng có lẽ cũng lại làm nơi trú ngụ của những bóng hồn vài trăm năm tuổi. Đứng giữa gian chính một ngôi nhà cổ vách tường bằng đất sét ở giữa thành phố công sự Ait Benhaddou, sau khi rẽ ngang rẽ dọc qua những hành lang tờ mờ, tôi chờ vài phút để thị lực thích nghi với bóng tối.

Chỗ ngủ trong căn nhà ở Ait Benhaddou

Người ta vẫn giữ nguyên cái bếp lò, chiếc giường đất và vài thứ dụng cụ, đồ dùng cổ xưa bằng kim loại. Ánh sáng lay lắt từ hướng trần nhà càng khiến mọi vật thêm thê lương. Cảm giác chẳng khác nào lúc tôi nhòm vào căn phòng hiu quạnh trong pháo đài mọc rêu trên đỉnh núi ở làng Pyrgos, đảo Santorini.

Những chiếc bếp lò bằng đất xưa cũ...

Chỉ khác rằng ở đó gió hú ù ù lạnh buốt, còn đây thì gió sa mạc khiến mớ tóc của tôi những muốn giòn tan. Có lẽ chăng, để chống lại sự khắc nghiệt của khí hậu mà chủ nhân của tất cả những ngôi nhà cổ trên thế giới này cứ tùm hum lại mà không cần cửa sổ.

Nhà hàng kiêm khách sạn Chez Brahim ở ngay bên cạnh đường vào Ait Ben Haddou

Tôi theo những bậc thang bằng đất để lên tầng trên. Có ánh sáng, lạy Trời đừng phải một căn xép bỏ quên đã từng là nơi trú ngụ của những con bệnh dịch. Nhưng trên ấy là sân thượng. Tất cả các Riad ở Maroc đều có sân thượng. Mọi thứ làm tôi sững người. Một bình nguyên trải dài bên dưới. Tôi có thể ngắm nhìn những làng mạc lân cận lúp xúp ẩn sau những đụn cát và lác đác cây cọ.

Ngồi ở nhà hàng với nệm và gối, đã có thể nhìn thấy Ait Benhaddou ở ngay cạnh bên

Nhưng tầm nhìn đẹp nhất của Ait Benhaddou vẫn là khi bạn đứng ở pháo đài trên đỉnh đồi. Tôi nhìn đồng hồ. Chúng tôi đến đây lúc một rưỡi chiều. Ăn trưa một tiếng và Hamid giao hẹn rằng sau nửa tiếng nữa sẽ phải quay lại xe. Lúc ấy tôi ừ đại. Sau mới nghĩ Hamid bị điên chắc. Một nơi là cảm hứng điện ảnh cho vài chục bộ phim đỉnh cao của thế giới mà chỉ có ba mươi phút để tham quan.

Chiếc cầu bắc ngang con sông cạn vào Ait Benhaddou

Cần phải tần mần ba tiếng đồng hồ mới hết cái ksar này. Rút cục chúng tôi bị muộn mất một tiếng và tổng cộng tất cả những lề mề thì khi đến Sahara đã là 7 rưỡi tối, thay vì 4 giờ như trong lịch trình, và thôi đi cái ý định chụp cảnh công sáng đoàn lữ hành trên trên sa mạc, với 14 cái lưng lạc đà nổi bóng dưới mặt trời đỏ ối…

Ait Benhaddou là một ngôi làng hoàng toàn được xây từ đất

Ouarzazate còn có tên là “Cửa ngõ của sa mạc” và là “Hollywood của Châu Phi” với cả một trường quay khổng lồ: Atlas Studio. Atlas là một trong những trường quay lớn nhất thế giới, đã từng quay Võ sĩ giác đấu, Trò chơi vương quyền, Vượt ngục, Nữ hoàng Cleopatra, Babel hay Lawrence ở xứ Ả Rập… mà trong đó, bối cảnh phần lớn ở Ait Benhaddou. Một cửa hàng bán tranh lưu niệm ở Ait Benhaddou Ait Benhaddou được Unesco công nhận là di sản thế giới năm 1987 sau khi thỏa mãn những tiêu chí về giá trị văn hóa, kiến trúc và lịch sử. Những du khách đến Ma rốc thường cố gắng tìm đến tận Ouarzazate và Ait Benhaddou chỉ để một lần tận mắt chứng kiến phim trường cổ trang sống động bậc nhất thế giới. Từ Việt Nam, bạn có thể chọn bay với hãng hàng không Turkish Airlines quá cảnh tại Istanbul trước khi đến Casablanca và nối chuyến hoặc đi buýt đến Ouarzazate.

	Pháo đài trên đỉnh Sintra
	Ngắm bình minh ở đảo thiên đường Maldives