Escape to victory - Chiến thắng để tự do!

Bộ phim về tự do

Lấy cảm hứng từ trận đấu “Tử thần” giữa CLB Dynamo Kyev và lính Đức Quốc Xã khi Ukraine đang bị quân phát xít chiếm đóng và tác phẩm Two half-times in Hell (1962) của điện ảnh Hungary. Trong phim, các sĩ quan Quốc Xã muốn tổ chức sự kiện mang tính chất tuyên truyền là một trận bóng đá giữa các ngôi sao người Đức với đội tuyển tập hợp các tù binh của quân đội Đồng minh. Các tù nhân đồng ý thi đấu khi họ muốn lợi dụng sự kiện này làm cơ hội chạy trốn khỏi trại tập trung. Escape To Victory có sự góp mặt của hai cầu thủ vĩ đại nhất trong lịch sử thể thao thế giới. Đó là đội trưởng đội tuyển Anh vô địch World Cup 1966 Bobby Moore và Pele, siêu sao Brazil, người đã góp phần mang về vinh quang cho đất nước tại World Cup 1958, 1962 và 1970. Ngoài ra, phim còn có sự xuất hiện của nhiều chân sút lừng danh khác như Ossie Ardiles của đội Tottenham, John Wark của đội Ipswich và Mike Summerbee của “nửa xanh” Manchester City.

Với dàn sao khủng nhưng không thuộc lĩnh vực điện ảnh, đạo diễn John Huston không chịu quá nhiều áp lực của nhà sản xuất (điều hiếm thấy ở Hollywood). Tất nhiên, phim cũng huy động các ngôi sao điện ảnh thời đó như Michael Caine, Silvester Stallone, Max von Sydow… Thế nhưng, tất cả mọi người tham gia theo tinh thần vui là chính. Theo tiết lộ hậu trường, hầu hết các cảnh quay của Pele là one take – một lần tốt luôn. Bộ phim không quá thành công về mặt chỉ đạo diễn xuất nhưng lại mở ra con đường nghệ thuật cho vua bóng đá và là kỷ niệm đẹp của tất cả thành viên đoàn làm phim.

Khi danh thủ xuất hiện và tâng bóng

Trong bộ phim, Pele đóng một vai quan trọng, là một tù nhân có đôi chân và cái đầu sinh ra là để chơi bóng. Vào vai anh chàng da đen (Luis Fernandez) duy nhất của đội và có khả năng chơi bóng siêu việt, danh thủ có cơ hội thể hiện sở trường của mình và cả duyên diễn xuất. Ông đã tận dụng thế mạnh về vận động để khỏa lấp điểm yếu nói thoại, vốn chưa bao giờ là thế mạnh của cầu thủ. Cả bộ phim, Pele chỉ nói mỗi câu với các đồng đội của mình khi bước vào cuộc đấu sinh tử “đừng dùng đôi chân, đừng dùng cái đầu mà hãy để con tim mình chơi bóng”. Câu nói đến thời nay có thể hơi sáo mòn nhưng khi ấy được vua Pele phát ra nên cũng được rất nhiều thế hệ nhắc đi, nhắc lại.

Ngoài phần diễn xuất duy nhất ấy, cả phim thì Pele gần như chẳng phải diễn, ông chỉ việc đi bóng, tâng bóng, sút bóng một cách điệu nghệ (việc này dễ như ăn kẹo) và cuối phim, ông có cú móc bóng theo kiểu ngả bàn đèn siêu việt mang lại chiến thắng cho đội mình. Sau Escape To Victory, Pele còn xuất hiện trong Hotshot (1987), tiếp tục khiến khán giả màn ảnh yêu mến về nụ cười thân thiện.

Các danh thủ khác cũng đều có phần đất diễn đáng kể khi phần lớn thời lượng của bộ phim dùng để tái hiện lại cảnh tập luyện và thi đấu của đội bóng. Tuy nhiên, nỗ lực miêu tả 22 người trong đội bóng là một thách thức cho đạo diễn cũng như cả đoàn làm phim khi chuẩn bị cảnh quay. Và vì thế vẫn có nhiều nhược điểm mà đến giờ xem lại, các fan của bộ phim vẫn không thể hài lòng. Ở cao trào của bộ phim, quân đồng minh bị phạt một quả penalty, hậu cảnh là một đám đông hò reo xung quanh. Đây là những diễn viên quần chúng được trả tiền để vỗ tay nhưng vì quá hâm mộ… các cầu thủ diễn xuất mà họ quên mất gọi tên các nhân vật trong phim mà hô vang tên các cầu thủ tham gia như Bobby, Pele, Ossie…

Được yêu mến dần theo thời gian

Khi bộ phim ra mắt, nó không nhận được sự đánh giá cao cả về bóng đá lẫn điện ảnh. Đạo diễn John Huston của bộ phim, người đã 2 lần giật giải Oscar, thậm chí mãi đến 79 tuổi vẫn còn được đề cử Oscar cũng hiếm hoi nhắc đến bộ phim này trong tiểu sử nghề nghiệp của mình. Suốt một thời gian, Escape To Victory chỉ được coi là một Gala tập hợp các danh thủ. Cốt truyện đơn giản và thậm chí có phần hơi ngớ ngẩn của bộ phim chỉ gây được thiện cảm của khán giả bởi những giấc mơ tự do hồn nhiên và cơ hội để khán giả chiêm ngưỡng những đường chuyền bóng đẹp. Nhiều nhà phê bình cho rằng, trong cả bộ phim lấy bối cảnh về phát xít chỉ có duy nhất cái chết của một tù nhân đào thoát trước phần credit của phim. Phần kiến thức thể thao đã xây dựng không tương xứng. Nhân vật Sly Stallone dường như đã dành nhiều thời gian đào thoát và yêu đương đôi lứa thay vì thể hiện đam mê với bóng đá và kiến thức thể thao. Cả bộ phim không có ai là một anh hùng hoàn hảo theo kiểu mẫu Hollywood và các diễn viên đều chủ yếu có cơ hội phô diễn khả năng hài hước của mình.

Có số phận hẩm hiu vào thời kỳ mới ra mắt, nhưng càng về sau Escape To Victory lại càng được săn đón, nhìn nhận lại, trở thành tác phẩm điện ảnh kinh điển khi nói về đề tài bóng đá.

Việt An